Fyodor Dostoyevski

Fyodor Mihayloviç Dostoyevski (1821-1881) Rus yazar. Dünya Edebiyatı'nın en büyük yazarları arasındadır. 30 Ekim 1821'de yoksulların kaldığı bir hastanede dünyaya gelir. Aynı hastenede cerrah olan babası, alkolik, sert ve sinirli bir adamdır; ancak çocuklarının eğitimine büyük önem göstererek onlara Fransızca öğretmeni tutar ve kendi çabasıyla Latince öğretir. 13 yaşındayken Moskova'nın en iyi okullarından birine yatılı olarak verilir. 16 yaşına geldiğinde babasının ısrarları üzerine Petersburg Askeri Okulu'na girer. Aynı yıl annesini kaybeder. 1839 yılı aile için gerçek bir darbe olur. Babası kendi toprak kölelerinden biri tarafından öldürülür. Bu faciadan sonra sara hastalığına yakalanan Dostoyevski'de olayın izleri tüm hayatı boyunca görülür. 1843 yılında mühendis okulunu bitirir ve asteğmen rütbesiyle orduya katılır. O günün şartlarında mühendislik ona iyi bir mevki ve refah dolu bir hayat verebiliyorken o kendisi için daha başka bir gelecek düşünür ve istifa eder. Çocukluğundan itibaren belli başlı edebi eserleri takip ederek kendini edebiyat alanında geliştirir. Rus şairlerinden Jukovski ve Karamzin'i beğenerek okur. Özellikle Puşkin'i kendine ilham kaynağı olarak görür. Schiller, Geroge Sand gibi birçok yazarı takip eder. Ünlü Fransız yazar Balzac'ın yeriyse onda çok farklıdır. 1843'te Balzac'ın Eugenie Grandet romanını Rusçaya çevirir ve edebi çalışmaları başlamış olur. İlk edebi çalışmalarında Gogol, Gribeyedov gibi Rus yazarların etkisi sıkça görülür. 1845 yılında ilk eseri İnsancıklar'ı yazmaya başlar. 1845 Nisanında tamamlanınca eserin müsveddesini dostu Grigoriç'e verir. O da bunları dönemin ünlü şairlerinden Nekrasov'a götütürür. Nekrasov sabahın dördünde, kitapla ilgili düşüncelerini Dostoyevski'ye anlatmak üzere evden çıkacak kadar etkilenir eserden. Bir sonraki günse, müsveddeleri eleştirmen Belinski'ye götürür ve ona yeni bir Gogol'un doğduğunu söyler. Bir süre sonra Belinski ile Dostoyevski görüşürler. Ünlü eleştirmen Dostoyevski'ye yeteneğini koruduğu takdirde, büyük bir sanatkar olacağını müjdeler. Dostoyevski, devrin birçok genci gibi, toprak köleliğinin yürürlükte olduğu sosyal yapıdan rahatsızdır. Bu yüzden, rejime karşı çıkan gençlik gruplarından birine katılır. Kısa bir süre sonra gruba bağlı tüm gençler yakalanarak tutuklanır. Bir sabah, tümü açık bir alana götürülerek, idama mahkum oldukları ilan edilir. Ancak tam karar infaz edilcekken Çar'ın kendilerini affettiği öğrenilir. Genç yazar, dört yıl kürek, beş yıl da sürgün cezasına çarptırılır. Hapiste sadece incil bulundurmaya müsaade edildiği için Hıristiyanlığa merak sarar. Sürgünden sonra çeşitli edebiyat dergilerinde çalışır. Dönemin 'Sanat için sanat' görüşüne karşı çıkar. Öte yandan maddi durumu kötüleşen yazar, kendini tamamen edebiyat çalışmalrına verir. 1866 yılında ünlü romanı Suç ve Ceza'yı bitirdiğinde, dönemin otoritelerinden biri olarak görülmeye başlar. Toplumun her kesitinden insana romanlarında yer verebilen Dostoyevski, kahramanlarında kendisinin de içinden çıkamadığı, çatışan duygu ve düşüncelerini tasvir eder. Aralarında Karamazov Kardeşler, Budala, Suç ve Ceza, Ölüler Evinden Anılar gibi belli başlı eserlerin de bulunduğu birçok roman ve hikaye yazarak verimli bir şekilde geçirir. 1881 yılında hayatını kaybeder. Eserleri dünyanın belli başlı tüm dillerine çevrilen yazarın birçok kitabı sinemaya uyarlanmış veya senaryolara ilham kaynağı olmuştur. Ülkemizdeki Dostoyevski uyarlamalarının en yakın örneği, Zeki Demirkubuz'un Yeraltından Notlar'dan esinlenerek çektiği 2010 yapımı Yeraltı filmidir.