Andrzej Wajda

Andrzej Wajda (1926 – 2016) Polonyalı yönetmen. Polonya Film Okulu'nun dünya çapında en bilinen temsilcilerinden biridir. Wajda 1926'da ilkokul öğretmeni Aniela Białowąs ve subay Jakub Wajda'nın çocuğu olarak Suwałki'de doğdu. 14 yaşında babasını Katyn katliamında kaybettikten sonra 16 yaşından itibaren de Polonya Direnişi ile birlikte savaştı. Savaştan sonra, Kraków Güzel Sanatlar Akademisi'nde (1945-48) resim öğrenimi, Łódź Yüksek Sinema Okulunda (1950-52) yönetmenlik eğitimi gördü. Daha sonra Barska Sokağında Beş Çocuk filminde Aleksander Ford'un asistanı olarak çalıştı. Wajda'nın yapıtları, Batı'da yaygın bir şekilde izlenen ilk savaş sonrası Polonya filmleri arasında yer aldı. Daha sonra sinema ve TV için gerçekleştirdiği filmler tema ve içerik açısından büyük çeşitlilik gösterir. 1972'de genç sinemacıları yüreklendirmek amacıyla Film Polski'nin bir dalı olarak kurulan Film Unit X'in başkanlığına, Polonya Sinemacılar Sendikası Başkanlığı'na seçildi. 1981'de çektiği Demir Adam (Człowiek z żelaza, Man of Iron) filmiyle Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye kazandı. Ancak Polonya'daki politik durum nedeniyle 1981'de her iki görevinden de istifa etti. Daha sonra kendi ülkesinde sinema çalışması yapması imkansız hale gelince çalışmalarını tiyatro ve yabancı stüdyolarla ortak film yapımları üzerinde yoğunlaştırdı. Kısa süre sonra Paris'e yerleşti. Polonya dışında birkaç film yönettikten sonra, 1986'da ülkesine döndü. 1989'un başında, yeni Polonya Halk Cumhuriyeti'nde senatörlüğe seçildi. 1990'da Avrupa Film Ödülleri'nde Yaşam Boyu Başarı Ödülü'ne layık bulundu. 2000 yılında bu kez Akademi Ödülleri'nin Onursal Ödülü verildi. 2007 yılında babasının da hayatını kaybettiği Katyn katliamıyla ilgili Katyn filmini çekti. 2013'te eski Polonya devlet başkanı Lech Wałęsa'nın mücadelesini anlatan Wałęsa filmini çekti. Son filmi ise 2016 yapımı Powidoki (Afterimage) oldu. Wajda, 9 Ekim 2016 günü akciğer yetmezliği nedeniyle Varşova'da hayatını kaybetti. Cenazesi 19 Ekim günü Krakow'da toprağa verildi. Ömrü boyunca dört kez evlenen (Gabriela Obremba, Zofia Żuchowska, Beata Tyszkiewicz, Krystyna Zachwatowicz) yönetmenin 3. evliliğinden 1967'de doğan Karolina adlı bir kızı bulunmaktaydı. Andrzej Wajda, 20. yüzyılın en önemli yönetmenlerinden birisiydi. İlk dönem filmlerinden Wajda'nın, duygusal bir tarih yaklaşımı ve romantik bir insan yazgısı kavramından oluşan kendi sanatçı damgasının yaratma yönteminin temellerinin atıldığını görürüz. Wajda'nın eserleri çağımızın birçok biçimini ve katmanını ortaya koyar. Tarih filmlerini çağdaş konulu filmler; geniş bir toplumsal yelpazeyi tarayan filmleri de insanların en mahrem deneyimleri üzerinde yoğunlaşan filmler izler. Wajda'nın tüm yapıtlarının diğer bir birleştirici öğesi de, onun edebiyat ve sanat kaynaklarına bağlı kalışıdır. Filmlerinin hatırı sayılır bir bölümü edebiyattan gelirken, resimsel yönü de romantik sanat geleneğinden esin bulur. Filmlerinin ortak noktasını, onun büyük tarihsel sentezleri, mecazları ve sembolleri betimlemesini sağlayan tema seçimi tayin eder. Bireylerin ve toplumların kaderlerinde, trajik biçimde sonuçlanan olayların kesişme noktasını oluşturan anlar, hep onu çekmiştir. Filmlerinde, insan varoluşunun ana motifleri iç içe geçmiştir: ölüm ve hayat, aşk, yenilgi, seçim yapmak zorunda kalmanın trajik ikilemi ve büyük hayalleri gerçekleştirmenin olanaksızlığı. Tüm bu motifler, hatta aşk gibi son derece öznel bir duygu bile, Wajda filmlerinde tarih bağlamında ele alınmıştır.