Rusya'nın yükselen yıldızı demek eksik kalır bence Andrey Zvyagintsev için. İlk filmi Dönüş'le, son filmi Leviathan'la ne kadar yetenekli olduğunu, hatta belki de adaşı Tarkovski'nin "Rusya"da sanatsal açıdan ölmediğini ispat etmişti. Sevgisiz (Nelyubov) filmiyle de bu yeteneğini farklı bir konuya dikkat çekerek bir kez daha gösteriyor.
Türkiye'de 26 Ocak'ta gösterime giren film, Cannes'da kazandığı Jüri Özel Ödülü'nün ardından En İyi Yabancı Dilde Film dalında Altın Küre, BAFTA ve en sonunda Oscar ödüllerine aday gösterildi. Filmde Zvyagintsev, bıçak gibi keskin anlatım dilini, bütün Rusya toplumunun eleştirisini bir aile üzerinden yapmak için kullanıyor. Baş kahramanlar bir karı-koca. Boşanmanın eşiğine gelmiş, ama bu haldeyken bile sert kavgalar yapmaktan geri durmayan, bambaşka ufuklara yelken açmış 30'lu yaşların ortalarında iki insan. Ve ne yazık ki bir de çocukları var, 12 yaşındaki Alyoşa. Bariz bir şekilde bu korkunç ortamdan fazlasıyla etkilenmiş, sevgi ve ilgiye muhtaç, içine kapanık bir çocuk. Bir gün bu koşullara daha fazla dayanamayarak çantasını alıp evden çıkıyor. Çocuğun kaybolduğunu biraz geç de olsa farkeden anne-baba, boşanmadan önce son bir kez bir araya gelerek "ikisinin de istemediği" çocuğu bulmak için arayışlara başlıyorlar.
Filmde betimlenen neredeyse bütün insan profilleri, sadece karı-koca da değil hepsi, son derece duygusuz, kendini düşünmekten aciz kişiler. Kadın, yani Jenya, güzelliğine ve sosyal medyada paylaştığı fotoğraflara her şeyden daha düşkün gibi. Adam, yani Boris ise tipik bir beyaz yakalı olarak çalıştığı şirkette bir sıkıntı çıkmaması için her şeyi yapmaya hazır bir görüntü çiziyor. Birçok insan küçük çıkarlar uğruna geçmişte ettikleri yeminlerin, verdikleri sözlerin hiçbirini çiğnemekten çekinmeyecek gibiler. Herkesin elinde telefon, önünde televizyon, kendilerini oyalayacak birşey bulup onunla zaman öldürmek amacında. Herkes "sevgi gösterme ihtiyacını" bir yerlere yöneltmek istiyor, ama bunu olması gereken değil kendi istedikleri yerlere, suya sabuna dokunmayıp sorumluluk almaktan kaçarak yöneltme derdinde. Zvyagintsev bu profili, Rusya toplumunun geldiği noktayı iyice vurgulamak için gözümüze sokuyor diyebiliriz.
Yönetmenin bir önceki filmi Leviathan'ı izlemiş olanlar, mevcut Rusya yönetimine ve özellikle Putin'e ne kadar sert eleştiriler yönelttiğini hatırlar. Bu nedenle Sevgisiz filmi, Rusya devletinden prodüksiyon aşamasında herhangi bir destek alamadı. Zvyagintsev de bu filmde ağır işleyen, çoğu zaman işlemeyen devlet bürokrasisine ve onun somut temsilcileri olan memurlarına yoğun eleştiriler getiriyor. Mesaisini doldurmaya bakan, yolunda gitmeyen durumları kanıksamış bu insanlar, en az diğerleri kadar ilgisiz. Bu şartlarda insana yönelik birşeyler yapmak, herhangi bir unvanı olmayan bir avuç sıradan insana kalıyor.
Filmde aile kurumundan ziyade evlilik aygıtına ve evliliğin algılanma şekline yönelik çok hoş şeyler söylemiyor yönetmen. Çok düşünülmeden, hatta mecbur kalındığı için yapılmış evliliklerin nasıl felaketle sonuçlanmaya mahkum olduğunu yüzümüze vuruyor.
Filmin ilk yarısını ağır oluşuna rağmen soluksuz izledim. Malum aile, toplum ve devlet yapısı üzerine gözünü budaktan sakınmayan eleştiriler olduğunu belirtmiştik. İkinci yarı biraz daha kayıp çocuğu arama süreçlerine odaklanınca akıcılığını bir miktar yitirip aileler için "çocuğunuz kaybolursa yapmanız gerekenler nelerdir" temalı bir eğitim klibine dönüşüyor gibi. Yine de filmin geneline yayılmış muhteşem görüntüleri ve gerginliği sürekli üst seviyede tutan az ama öz müzikleriyle Sevgisiz, çok başarılı bir dünya yapımı olmuş denebilir. Avrupa Film Ödülleri'nde Kare (The Square) bütün ödülleri süpürürken Sevgisiz'in En İyi Görüntü Yönetmeni ve En İyi Müzik dallarında ödülü kazandığını hatırlatmak gerekir. Nitekim temelde bir Rusya eleştirisi olsa da tüm dünyaya uyarlanabilecek, evrensel bir konusu var filmin.
Filmde başka Ukrayna'dan doğusundan savaş görüntüleri de izliyoruz. Bilindiği gibi Donetsk'in de olduğu Donbass Bölgesi'nde birkaç yıldır Ukrayna Ordusu'yla Rus kökenli isyancılar arasında savaş devam ediyor. Orada savaş koşulları nedeniyle perişan olmuş, muhtemelen Rus kökenli insanların gerçek görüntüleri filmde yer alıyor. Zvyagintsev, Rus halkının bu mevzu üzerine ilgisizliğini de yeriyor, ama burada hangi tarafı desteklediğine dair net bir yorum göremedim.
Yine de filmin genel anlamda başarılı olduğu gerçeğini değiştirmiyor. Fırsatçı insan profillerine yönelik yergisi, başrollerden belki de çok daha başarılı yan oyuncu performanslarıyla Sevgisiz, yılın en değerli filmlerinden biri olarak değerlendirilmeyi hak ediyor.
8/10
