Temple Grandin

“az önce aramızdaydı şimdi nereye gitti” sorusunu varlığa sorabilen bir zihni kendi yaşam öyküsünde anlamaya çalışıyoruz. önünde duran et ve kemik yığınını varlık olarak değerlendirmeyip yok olan bilinci arıyan grandin'i.

temple grandin, amerika yapımı biyografi türünde bir film. anlatımın büyük kısmı otistik bir kadının yaratıcı ve düşündürücü fikirler geliştirmesine vesile olan mecrada; bir sığır çiftliğinde geçmekte. annesinin ve kendisinin azmiyle zorlu kapılardan geçen grandin, hayvan bilim uzmanı ve bir üniversitede yazar, aktivist ve hayvancılık sektöründe başarılı bir danışman. toplumsal yaşamın zorluklarına da odaklanan anlatım “farklıyım ama eksik değilim” cümlesiyle otizm hakkında toplumsal bilinç kazandıran ve farklı bir zihin üzerine bize bilgiler verip aynı zamanda farkındalık da kazandırıyor. çağımız öyle hızla ilerliyor ki bilgiler güncelleniyor, birleştiriliyor ve “dünya sağlık örgütü” birleşen bilgilerle engellilik tanımını yeniden düzenlemesi gerekiyor. bilimin vaktiyle otizme “çocuk şizofrenisi” tanısı, toplumsal birleşme bir yana, varlığın bilgisi açısından yolun çok başında olduğumuzu göstermekte. filmin bizlere ışık olabilecek önemli yaklaşımı, yolculuğumuzda insanca davranış, yani medeniyeti ilk sıraya koyuyor ve anlayoruz ki varlık alanında hangi türle irtibatta olursak olalım, her katmanı medeniyetle huzur buluyor. konu bağlamında analiz edebilmemiz için bir film ve bir kitap da dahil edelim, 2020 belgeseli “my octopus teacher” ve james l. gould’un insan ve hayvan bilinci arasındaki farklara değindiği deneyler ve görüşlerle türlerin birbirini anlamasına yardımcı olabilecek eser. 
göremeyen için, görenin davranışları aptalca gelebilir ancak bilim ve teknolojinin gelişimiyle birlikte edindiğimiz bilgi ve görseller bize gösteriyor ki hayvan gibi gören algılayan insanların varlığıyla birlikte, insan gibi gören algılayan hayvanlar da var. bu bilişte insanı diğer canlılardan daha akıllı gösteren ise algıladıklarını ifade edebilme becerisi, yani kelimeleri. bilim bizlere bazı hayvanlarda ultraviyole görüşe sahip olduğunu söylerken, neden bu şekilde davranıyorlar sorusu da insanda zamanla netlik kazanacak. fakat günümüze kadar insanlık açısından iki biliş birbirine karışmazsa sorun olmuyordu ama bir aksaklıkla bu bilişleri birleştiren zihinler, temple’ın dediği gibi fiyakalı bir hastalık adıyla yaşamdan tecrid edilmekte. bu hususta insanlığı suçlayamayız zira şimdiye dek insan nasıl düşünür, nasıl akıl yürütür sorusu bile henüz cevap bulamamışken, varlık alemi nasıl akıl yürütür sorusu çok yeni ve insanın bilinmezi. bilim, uv ışınlarını görebilen hayvanların, insanlardan faklı veya ötesinde bir algısal sürece sahip olduklarını tesbit etmekte. kuşlardaki görüş kabiliyeti, hayvanların tehlikeyi sezme yetisi, karıncaların toplu yaşamda değişmeyen sabit akışı ve senkronize yetisi, aksaklığa mahal vermeyen bu davranışlar, toplu yaşamda bocalayan insana ilham olabilecek mi. yunuslar karıncalar yarasa ve arı gibi hayvanların zekası da bu bilişe örnek teşkil etmekte; yeter ki neden yüksek sesle böğürüyor sorusunu kendisine dert edinecek zihinler olsun ve insan zihni, varlık alemine dair sorular sorabilecek düzeye gelsin.
zannediyorum biliş türlerini insanla sınırlamayan yapay zeka insanlığın imdadına burada yetişecek ve türler arasındaki bilgiyi hızla birleştirip, bilincin sadece insana özgü olmadığını ve varlıktaki bilincin yaşama ait bir enformasyon olduğunu ve cansız nesnelerde bile bilincin olabileceğini bizlere gösterecek, insanlık ancak bu birleşmeler sayesinde bilgileri kavrayabilir. temple grandin biyografi olmanın ötesinde insan bilişi ve hayvan bilişinin karşılaştırılması açısından değerli bir film, retina ve zihin bağlantısı, duyular ve zihin arasındaki bağ filmin görselinde hızlı karelerle enfes işlenmiş, bunlar seyircinin kaçırmaması gereken kareler.